بخش اول: در این بخش سر فصل‌هایی همچون «دروه مغولان و ریشه‌های وابستگی»، «در آستانه قرن شانزدهم»، «حضور اولین دست آوردهای صنعتی»، «عدم امنیت»، «وضعیت ایران مقارن با تحولات اروپا»، «تجارت و صناعت داخلی»، «بافت تجارت خارجی و زمینه وابستگی» و ... را می‌خوانید.
نتیجه بخش اول
-ویژگی فرهنگ اقتصادی ایران: با اندکی تامل می‌توان به این نتیجه رسید که تمامی مشکلات اقتصادی – سیاسی – اجتماعی ایران و آنچه در مجموع عقب‌ماندگی نام گرفته است ریشه‌های تاریخی دارند و رفع یا تخفیف آن مشکلات هم بدون مراجعه به ریشه‌های تاریخی و شناخت دقیق آن‌ها به احتمال زیاد غیر ممکن است.
- فرهنگ اقتصادی پانصد ساله اخیر ایران ویژگی خاصی دارد. خطوط کلی آن، یعنی اهرم‌های فرماندهی در داخل نظام اقتصادی ایران، طی این مدت، فرق چندانی نکرده است.
- به علت عدم تحرک و پویایی در تجارت خارجی و در نتیجه عدم تسلط بر بازارهایی بین‌المللی آن روز، ایران سلطه تجارت خارجی پذیرفته بود. والا قادر نبود به نحو موثر با خارج دادوستد نماید.
- در کشورهایی که امنیت اجتماعی به معنی وسیع کلمه از متن و بطن روابط اجتماعی جامعه شکل گرفته باشد، حمایت از آن نیز توسط افراد تضمین می‌شود. برعکس در کشورهایی که این امنیت به معنی فوق وجود نداشته باشد و آن را بیشتر به صورت وارداتی تلقی کنند وضع به گونه‌ای دیگر است؛ یعنی ناامنی اجتماعی حاکم بر شکل قانون دولتی می‌شود و آن را می‌شکند و اولین شکنندگان آن خود مردم هستند.
-در زمان صفویه تجارت و صناعت عمده داخلی، عموما انحصاری بود و بی‌ثبات. تجارت عمده توسط شاه و وابستگان درباری انجام می‌گرفت و صناعت نیز تقریبا به همین نحو بود. چون شاهزادگان رجال ثباتی نداشتند، تجارت و صناعت آنان نیز دستخوش تحولاتی می‌شد که برای این نوع فعالیت سودمند نیست و به علت ناامنی و فساد اخلاق مدنی، مردم نیز قادر به فعالیت چشمگیر وشرکت در اقتصادی فعال و متحول نبودند.
- دوران عظمت ایران در تجارت و صناعت همان چند دهه زمان شاه عباس اول و دوم بود که ایران در داخل به یک ثبات نسبی و در نتیجه به رونقی دست یافته بود و آنچه از آثار اصفهان شاهدید نشانه‌ای از رونق آن ایام است.
-از سقوط صفویه تا تسلط قاجار، که حدود هشتاد سال طول کشید، اوضاع بسیار پر هرج و مرج بود. روس‌ها و انگلیسی‌ها امتیازات فراوانی از کریمخان گرفتند. کریمخان و اطرافیان او اشتیاق به واردات داشتند.
-عقل و علم و کار و خلاقیت که در غرب به هم گره خورده بود، تحرک بسیار شگرفی به جامعه غربی داد. درحالی که ما به مرور به خواب عمیق تری فرو می‌رفتیم، آن‌ها آرام آرام به کشورهای دیگر از جمله ایران آمدند و در پی تنظیم و تهیه مقدمات لازم برای هجوم آخر بودند. حرکت آن‌ها با جمع‌آوری اطلاعات و تجارت شروع شد.
کسب و کارهای بومی
اطلاعات بیشتر
